Sophie Verhaegen is Fairplay-verantwoordelijke van de club.

Fair play betekent zowel spelen volgens de regels van de sport, als volgens de waarden en normen (ethos) van de sport. Eerlijk spelen betekent dat je het spel juist speelt (volgens de regels), en het goed speelt (volgens de waarden van de sport). Soms wordt het eerste ook formele fair play genoemd, en het tweede de informele fair play. Denk bijvoorbeeld aan sparring Taekwon-Do op competitie, waar je stopt als een tegenstander zich heeft geblesseerd.

 

Juist spelen (formele fair play):

  • Volgens de regels van de sport

Goed spelen (informele fair play)

  • Volgens de waarden en normen van de sport, de ongeschreven regels, de ethos
  • Doe je best, speel om te winnen
  • Speel tegen tegenstanders van gelijk niveau

Er zijn goede redenen om het belang van fair play niet te onderschatten. Ten eerste maakt fair play maakt de mens achter de sporter beter. Sport leert je waarden als respect, inzet, omgaan met winst en verlies. Ten tweede maakt het de sporter beter. Een jonge taekwondoïn die met techniek of snelheid het verschil leert maken, brengt het waarschijnlijk verder dan iemand die er met de botte bijl ingaat. En ten derde maakt het ook de sport beter. Taekwon-Do is mooier als de beste tegenstanders het tegen elkaar opnemen in een “fair fight”, dan als ze het spel vuil spelen. 

CONCEPTEN VAN FAIR PLAY

Olympisme en ‘The spirit of sport’

Het Wereldantidopingagentschap (WADA) maakt het tot zijn missie om “te behouden wat intrinsiek waardevol is aan sport”. Die intrinsieke waarde noemt ze “de geest van sport”. Het is de essentie van Olympisme, het streven naar menselijke uitmuntendheid door de toegewijde perfectie van ieders natuurlijke talenten. De Wada-code omschrijft de “ware sport” met deze waarden:

• Ethiek, fair play en eerlijkheid
• Gezondheid
• Excellentie in prestaties
• Karakter en opvoeding
• Plezier en vreugde
• Teamwork
• Toewijding en doorzettingsvermogen
• Respect voor regels en wetten
• Respect voor zichzelf en andere deelnemers
• Moed
• Samenwerking en solidariteit

Breed begrip vs smal begrip

Als ‘breed begrip’ slaat fair play op een manier van denken en bevat het fundamentele waarden die centraal staan binnen sport en die kunnen vertaald worden naar de bredere samenleving. Hieronder vallen waarden en thema’s als vals spelen, sportiviteit, respect, doping, geweld, grensoverschrijdend gedrag, gelijke kansen, integriteit, solidariteit etc.

Fair play kunnen we echter ook als ‘smal begrip’ definiëren, waarbij het duidelijk afgebakend wordt van het thema sportiviteit en respect. Fair play slaat dan op het gedrag dat gesteld wordt tijdens wedstrijden door de direct betrokkenen, terwijl het thema sportiviteit en respect slaat op het gedrag buiten wedstrijden en gedrag tijdens wedstrijden van mensen die er indirect aan deelnemen.

Formele fair play vs informele fair play

In de sportliteratuur wordt verder nog een onderscheid gemaakt tussen formele en informele fair play. Onder formele fair play verstaan we het in acht nemen van het wedstrijdreglement, waaronder ook het accepteren van de beslissingen van de scheidsrechter.

Informele fair play is een verdieping en verbreding van de formele fair play. Dit begrip stijgt uit boven het respecteren van de spelregels en voegt er een morele dimensie aan toe: het handelen in de geest van de wedstrijd. Voorbeelden zijn het garanderen van gelijke winst- en startkansen, het respectvol behandelen van de tegenstander of met volledige inzet spelen.

De individuele dimensie vs de structurele dimensie

Fair play heeft tot slot ook nog een individuele en een structurele dimensie. De individuele dimensie van fair play heeft betrekking op persoonlijke verantwoordelijkheden van de sporter. Voorbeelden hiervan zijn het directe contact met de tegenstander, de zorg om de persoonlijke gezondheid en die van anderen, het leveren van inspanningen om een zo goed mogelijk resultaat te halen, acceptatie van de spelregels en beslissingen van de scheidsrechter, zelfbeheersing of het garanderen van gelijke kansen voor iedereen om mee te spelen.

De structurele dimensie van fair play heeft dan weer betrekking op de verantwoordelijkheid van de sportorganisaties en –bestuurders. Voorbeelden hiervan zijn het hanteren van de spelregels, de zorg voor de gezondheid en welzijn van de sporter, het creëren van spannende competities, het verzekeren van gelijke sportcondities, de organisatie van gepaste trainingsactiviteiten en wedstrijdvormen of het beheersen van maatschappelijke (commerciële, politieke) invloeden op de sport.

FAIR PLAY BEVORDEREN ALS TRAINER

Hieronder enkele tips over hoe je als trainer fair play kan stimuleren. 

  • Leer sporters, ouders en supporters de spelregels
  • Leer hen ook de etiquette van de sport. bvb: taekwon-do: wees sportief, applaus voor knappe punten tegenspeler.
  • Pas de spelregels ook consequent toe op training en in oefenwedstrijden
  • Leid je sporters ook tactisch ethisch op. Leer je jongeren niet dat ze het op externe factoren (bijvb scheidsrechters) mogen steken, als ze tegenover een sterkere tegenstander staan.
  • Stimuleer ze altijd om zich in te zetten
  • Respecteer zelf de scheidsrechter: niet discussiëren, niet opwinden, bedanken na afloop
  • Bespreek vooraf mogelijke moeilijke situaties met je spelers en hoe je wil dat ze reageren